HISTORIA SZKOŁY W PRZEWROTNEM DO I WOJNY ŚWIATOWEJ

Dokumenty kościelne mówią, że niewiele lat po powstaniu parafii w Przewrotnem była tu szkoła parafialna. I tak już w roku 1604 wymieniane jest nazwisko kierownika szkoły, którym był Krzysztof Grodziecki z Kolbuszowej. Prawdopodobnie w 1616 roku szkoła znajdowała się po wschodniej stronie kościoła. Pierwszymi nauczycielami byli miejscowi organiści, którzy z przerwami nauczali w szkole. Jednym z nich był Antoni Rodzoń. Niestety w późniejszych latach szkoła borykała się z brakiem nauczyciela. W związku z tym, że były to szkoły parafialne, do których średnio uczęszczało 20 uczniów to nadzór nad nimi sprawowali księża.

W latach 50-tych XIX w. w obwodzie głogowskim był to ks. Tomasz Kiełbusiewicz, pleban w Dzikowcu. Ta płatna szkoła parafialna przetrwała do lat 70-tych XIX w., kiedy to powstała szkoła państwowa. Przez kolejne lata szkoła nie miała budynku ani nauczyciela. Mieściła się kątem w budynku kancelarii gminnej, który stał na gminnym pastwisku poza dworskimi nieruchomościami. Nauczycielami byli gminni pisarze, którzy za swoją pracę otrzymywali liche wynagrodzenie. Za pracę nauczyciela i pisarza wójt wypłacał im wynagrodzenie w kwocie 70 zł, było to ok. 4,5 korca żyta i kilka korcy ziemniaków. Takim nauczycielem został pisarz gminny Motyl, później zaś Jan Niewolkiewicz, syn miejscowego kościelnego. W związku z tym, że był on zdolnym i dobrym nauczycielem został wysłany do Seminarium Nauczycielskiego w Rzeszowie. Po jego ukończeniu nie powrócił do Przewrotnego tylko objął posadę kierownika szkoły w Rudniku nad Sanem.

Jak podaje kronika szkolna wieś Przewrotne otrzymała szkołę w 1876 roku, składała się ona z sali o wymiarach 8x5x2,80 m, zaś mieszkanie dla nauczyciela to 2 pokoje i kuchnia. Szkoła umieszczona została w starej, obszernej kuźni dworskiej. Pierwszym etatowym nauczycielem został Kornel Kuźniarski, który uczył w tej szkole tylko do Świąt Bożego Narodzenia 1880 r., gdyż zginął jadąc na święta do rodzinnego domu w Jeżowem. Tymczasową nauczycielką została jego żona – Antonina Kuźniarska, pełniąc swe obowiązki do czerwca 1881 roku. W tym czasie pensja nauczyciela wynosiła 300 zł. We wrześniu 1881 roku do Przewrotnego przybył Zdzisław Krzywka. Mając ukończone Seminarium Nauczycielskie został mianowany miejscowym nauczycielem. Od samego początku dał się poznać jako dobry nauczyciel i gospodarz. Wymienił ogrodzenie szkoły zastępując żerdzie sztachetami oraz zadbał o systematyczne uczęszczanie dzieci do szkoły. Od grudnia 1886 roku Zdziaław Krzywka jest mianowany stałym, etatowym nauczycielem szkoły w Przewrotnem.

Była to szkoła dwuklasowa. Nauka w niej odbywała się na dwie zmiany. Przed południem uczyła się klasa III i IV, zaś po południu klasa I i II. W sali szkolnej robiło się coraz ciaśniej, a warunki pracy dla nauczyciela stawały się coraz trudniejsze. Dlatego, kiedy proboszczem Przewrotnego został ks. Jan Broda i objął przewodnictwo w Radzie Szkolnej Miejscowej rozpoczął się okres zmian. Przeprowadzono  remonty celem pozbycia się wilgoci i dlatego zasypano podmakające piwnice starej kuźni. W 1895 roku do szkoły uczęszczało 320 uczniów. W klasie I-II było 150, zaś w klasie III-IV 170 uczniów. Warunki pracy i nauki były bardzo trudne. Z. Krzywka podkreślał, że nie da się tak pracować i rozpoczął starania o pozyskanie pomocy nauczycielskiej i nowego budynku.

Po wizytacji szkoły przez proboszcza Jana Brodę i naczelnika gminy Jakuba Wykę napisano: W izbie szkolnej było 150 dzieci, z tych 100 siedziało w ławkach tak stłoczeni, że poruszać się nie mogły, 50 zaś leżało na podłodze pisząc na zeszytach również na podłodze leżących, do nauczyciela siedzącego przy stole nie można było dojść, jak tylko po plecach dzieci.

W związku z tym proboszcz zarządził, aby nauka odbywała się z przerwami, w jednym dniu klasa I, zaś w następnym II. Wnioski powizytacyjne przedstawiono Radzie Szkolnej Okręgowej w Rzeszowie, która to we wrześniu 1895r. przydzieliła do pomocy w szkole nową nauczycielkę Katarzynę Pawulówną. Trzeba było postarać się o nową salę i mieszkanie dla nauczycielki. Z pomocą znów przyszedł właściciel obszaru dworskiego pan Franciszek Politalski. Zgodził się wyremontować i oddać na klasę szkolną i mieszkanie dla nauczycielki dawną „sędziówkę”, która znajdowała się obok starej szkoły, za opłatą roczną 190 zł. Do nowej klasy stolarz głogowski Nowak zrobił 12 ławek, szafę, stół, krzesła i tablicę. Od tej pory nauka odbywała się w 2 klasach.

Po dwuletnim pobycie w Przewrotnem nauczycielka przeniosła się do okręgu lwowskiego i od września 1897 aż do lutego 1898 szkoła nie miała drugiego nauczyciela. Nowy  nauczyciel Władysław Dziwisz w tutejszej szkole uczył do końca roku szkolnego 1898/99 roku. Za swoją sumienną pracę Zdzisław Krzywka został mianowany z urzędu stałym kierownikiem dwuklasowej szkoły w Przewrotnem, a drugą siłą pomocniczą została Józefa Balówna, pochodząca z okręgu strzyżowskiego.

W 1905 roku szkoła mieściła się w dwu izbach (jednej we własnym budynku a drugiej wynajętej od właściciela obszaru dworskiego, na tzw. sędziówce). W związku z powiększającą się liczbą dzieci podjęto myśl budowy nowej szkoły i dlatego ukonstytuowała się Miejscowa Rada Szkolna w składzie: Franciszek Politalski, ks. Jan Broda, Zdzisław Krzywka, Jan Pokrywka i Jakub Wyka. 9 grudnia 1905 wyznaczono plac pod budowę nowego budynku, który został usytuowany na gminnym pastwisku za cegielniami dworskimi. Okazało się, ze jest to teren podmokły i nie nadaje się pod budowę. Po raz kolejny F. Politalski przyszedł z pomocą i postanowił podarować pół morga ziemi w miejscu wysoko położonym, obok gościńca. Początkiem 1907 roku przedstawiono Radzie Szkolnej Okręgowej plany i szkice nowego budynku szkolnego. Zostały one zatwierdzone i zaopiniowane pozytywnie. Dodatkowo uzyskano dotację w kwocie 1800 zł. W listopadzie 1907 roku został wybrany wykonawca, którym został Stanisław Cetnarski z Łańcuta, zaś majstrem budowy Jan Bąk z Głogowa. Rozpoczęto zwożenie materiałów i wykopywanie fundamentów. Początkowo szkoła miała mieć piwnice, ale z nich zrezygnowano. Budowę szkoły zakończono w 1910 roku. W sierpniu 1911 roku oddano nowy budynek szkolny. Ławki, krzesła, tablice wykonał stolarz Jan z Raniżowa. Lekcje w nowym budynku rozpoczęły się dopiero we wrześniu 1912 roku. Była to szkoła dwuklasowa, a od roku 1914 czteroklasowa. Stara szkoła, po wyremontowaniu została przeznaczona na mieszkania dla nauczycieli.

Dorota Walczewska

Seo wordpress plugin by www.seowizard.org.
Skip to content